Tài chính phi tập trung, hay DeFi (Decentralised Finance), là thuật ngữ dùng để chỉ việc tận dụng lợi thế của blockchain nhằm tạo ra các mạng lưới giao dịch nơi người dùng có thể truy cập và hoạt động mà không cần thông qua bất kỳ trung gian hay cơ quan kiểm soát nào.
Trực quan hơn, bạn có thể hiểu Tài chính phi tập trung như là tập hợp các ứng dụng cung cấp những dịch vụ tài chính như giao dịch, cho vay, đầu tư hay thanh toán trên nền tảng blockchain. Những ứng dụng này còn được biết với tên gọi Ứng dụng phi tập trung hay dApp (decentralised application), nơi người dùng có thể truy cập vào mạng lưới giao dịch ngang hàng P2P.
Những ưu điểm của Tài chính phi tập trung
Người dùng “thực sự” kiểm soát tài sản của mình
Ngày nay, nhiều ngân hàng đưa ra cam kết sẽ cung cấp nhiều quyền kiểm soát hơn cho người dùng, nhưng trên thực tế, bạn vẫn phải trao tài sản của mình cho họ và hi vọng chúng sẽ được quản lý thật tốt. Sự ra đời của các ứng dụng tài chính phi tập trung mở ra kỷ nguyên nơi người dùng có quyền kiểm soát tuyệt đối với tài sản của mình mà không có sự can thiệp của bên thứ ba nào, qua đó giảm thiểu được các rủi ro tập trung.
Tối ưu tốc độ và chi phí
Việc sử dụng blockchain làm nền tảng công nghệ và loại bỏ các bên trung gian giúp tốc độ thực hiện các giao dịch và thanh toán trên dApp trở nên nhanh chóng hơn, đồng thời cũng làm giảm bớt chi phí liên quan đến những hoạt động này. Theo các số liệu của World Bank’s RPW và Deloitte, trong khi phí chuyển tiền trong hệ thống tài chính truyền thống có mức trung bình là 7%, thì đối với hệ thống tài chính phi tập trung, con số này chỉ là 3%.
Khả năng tiếp cận lớn hơn
Trong hệ thống tài chính truyền thống, có hàng tá rào cản khiến việc tiếp cận với các dịch vụ tài chính của một người trở nên khó khăn hơn, có thể kể ra như địa vị xã hội, năng lực tài chính hay khoảng cách về địa lý. Với tài chính phi tập trung, những điều kể trên sẽ không còn là thách thức. Chỉ cần kết nối internet và một chiếc smartphone, bất kỳ ai cũng có thể sử dụng các dịch vụ tài chính trên các dApp.
Những ứng dụng phổ biển của Tài chính phi tập trung
Nền tảng vay và cho vay
Nhắc đến những ứng dụng của Tài chính phi tập trung, không thể không kể đến các giao thức vay/cho vay mở. Tại đây, người dùng sẽ trực tiếp cho vay và kiếm lãi từ những người mượn tiền của họ, dưới sự kết nối của hợp đồng thông minh (smart contract) thay vì bên thứ ba như các ngân hàng.
Với loại nền tảng cho vay ngang hàng này, việc vay tiền điện tử sẽ rất đơn giản và tiết kiệm thời gian nhờ vào những lợi thế của blockchain như chẳng hạn khả năng quyết toán giao dịch tức thời hay khả năng thế chấp tài sản kỹ thuật số.
Sàn giao dịch phi tập trung
Một ứng dụng phổ biến khác của Tài chính phi tập trung là các sàn giao dịch phi tập trung, hay còn gọi là DEX (Decentralised Exchange). Khác với các sàn giao dịch tiền diện tử thông thường, người dùng của DEX sẽ thực hiện các giao dịch tiền điện tử mà không có một bên thứ ba nào đóng vai trò người điều hành giao dịch. Thay vào đó,hợp đồng thông minh sẽ được sử dụng để thực thi các quy tắc, thực hiện giao dịch trực tiếp giữa hai bên và xử lý an toàn khi cần thiết.
Stablecoin (đồng tiền ổn định)
Sự biến động liên tục của thị trường tiền điện tử đã tạo nên nhu cầu về những đơn vị tiền có chức năng giữ giá trị, và từ đây stablecoin ra đời. Stablecoin là một loại tiền điện tử có mức giá cố định, thường được gắn giá của một loại tài sản nhất định chẳng như vàng, USD hay VND. Các Stablecoin sử dụng cơ chế của thị trường để ổn định giá thay vì cơ quan phát hành trung ương.
Tại Việt Nam, VNDC là Stablecoin đầu tiên được vận hành bằng blockchain và đảm bảo bằng đồng tiền pháp định Việt Nam (VND). Với mục đích hỗ trợ người dùng Việt thực hiện các giao dịch với mức phí thấp, không tốn phí chuyển đổi ngoại tệ trong một thời gian ngắn, không phải phụ thuộc nhiều vào USDT. Đến nay, VNDC đã trở thành Stablecoin phổ biến thứ 2 trên thế giới về số lượng người sở hữu, chỉ sau Tether (USDT).
Một số thách thức mà Tài chính phi tập trung phải đối mặt
- Tính thanh khoản chưa cao: Chúng ta đều biết, tính thanh khoản là một trong những nhân tố mấu chốt để định giá trong ngành tài chính. Tuy nhiên, so với hệ thống tài chính tập trung, tính thanh khoản của các ứng dụng phi tập trung vẫn chưa thể sánh bằng.
- Yêu cầu thế chấp vượt mức: Do vẫn chưa có điểm tín dụng hoặc tài sản thế chấp chung, nhiều sản phẩm phải được thế chấp quá mức, đôi khi thậm chí cao tới 150%.
- Lỗi kỹ thuật: Các rủi ro kỹ thuật, chẳng hạn như lỗi trong hợp đồng thông minh, rất khó phát hiện vì công nghệ này vẫn còn khá mới mẻ và cần được nghiên cứu thêm.
Lời kết
Có thể thấy, Tài chính phi tập trung là chìa khóa để mở ra một hệ thống tài chính cởi mở và minh bạch hơn đối với người dùng. Tuy nhiên, phía trước DeFi vẫn còn là một chặng đường dài. Việc khắc phục những lỗ hỏng hiện tại như thanh khoản hay kỹ thuật là điều hết sức cần thiết để hệ sinh thái dApp để có được một cộng đồng người sử dụng lớn hơn.
